Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Hukuk, sosyete ortamında insanoğluın harbiden kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Hukuk, kendisine uyulmak ve uygulanmak için vardır. Adalet kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene katmak, içtimai yaşamın gerçekleşmesini temin etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin alınsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, kesin muhik kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete ortamında insanoğluın gidişat ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte tüze, adam davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-huy ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Hukuk, insaniyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biryoğun düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten içtihatlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini temin etmek için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların kâffesidür. Henüz münteşir bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai yaşama düzenidir. Hukuk Kelime Manaı Hukuk kelimesi Arabi “hak” kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “hak” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na bakarak tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Fen Manaı Hukuk dönemden döneme değiştiği için hala doyurucu bir teşhism mimarilamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Makul bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında baş olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri husus meydan kısmına Özel Hukuk, eşhas ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Hukuk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun çıbanlıca madun dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Hukuk kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kıymet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla analog nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Hukuk meydanında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Hukuk düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve tıkır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç mantinota; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kabilinden değişik tüze dallarında değişik yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasi içtihatleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş içtimai bir yaşama düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş ortamında bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Teamül Yarar (Sosyal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun kılgısal amacını, içtimai gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile sosyete ortamında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun mimarisından meydana gelen gereksinimlerinı alınlamaya çhileışır. Hukuk bu fonksiyonu ile mevlit, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni yaşamın baş gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanoğlunun doğal mimarisına ve bundan müterakki mevrut gereksinimlerine normal olgunlaşmak zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, ekonomik gerçeklere de tutkundır; ekonomik yoksulluklara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Adalet Hukuk bu fonksiyonu ile mukannen bir aranjman altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla türe, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere iki değişik anlamda kullanılır. Adalet gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. şahıs her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni satmak uğrunda devamlı ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mazmunı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze meydanında hukuki kıymet olarak alay konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Sosyete içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içermiş kurallar eksiksizü olarak tüze, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Hukuk bir sosyete düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım mevcut düzeni saklamak, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak için her devir adalete çıbanvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta alınmıza oturmuş tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze valörında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut tüze düzenlerinin kendisine normal olup olmadığı açısından bir kıymet ve istimara ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif alınlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Uygun olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşama uyacak, hem de bu içtimai yaşamın amerikan barış ortamında sürebilmesi için bir düzen görünümünü esenlamaya çhileışacaktır.